De nieuwe exposure in de praktijk

Deze blog is een vervolg op onze blog “Betere therapie voor angsten”. Hierin legden we uit dat er steeds meer informatie komt over een nieuwe therapeutische benadering van angst: exposure als verwachtingsleren. In deze benadering wordt uitgelegd dat het vooral leren van positieve ervaringen helpt om angst te overwinnen. “Dat viel mee, er gebeurde niet waar ik bang voor was!” of ”Dat was pittig, maar ik kon het toch aan!” zijn belangrijke inzichten waardoor cliënten veranderen. In deze blog gaan we in op onze praktijkervaringen met deze nieuwe benadering.

Positieve ervaringen

De theorie van verwachtingsleren heeft in de praktijk een aantal belangrijke voordelen. Het uitvragen van de angstige verwachting helpt om goede exposure opdrachten te bedenken en nutteloze opdrachten te skippen. Ook positief is dat je als therapeut en cliënt wordt aangemoedigd om vermijdingsgedrag zo snel mogelijk en zoveel mogelijk af te bouwen. Daarnaast biedt de benadering flexibiliteit. Er wordt niet gewerkt met een vaste volgorde van oefeningen, maar makkelijke en moeilijke oefeningen worden door elkaar ingezet. Ook heeft deze benadering laten zien dat het niet nodig is dat tijdens het oefenen de angst al daalt. De duur van oefeningen is dus flexibel en ook korte oefeningen kunnen zinvol zijn. Naast deze voordelen zien we een aantal praktische uitdagingen die we nu bespreken. Hierbij gaan we allereerst in op het uitvragen van de angstige verwachting, vervolgens op de frequentie van oefenen en ten slotte op de noodzaak van meer wetenschappelijk onderzoek.

Het uitvragen van de angstige verwachting probleem 1: geen angstige verwachting

In de praktijk blijkt het nog niet zo makkelijk om dit principe toe te passen. Allereerst is niet bij alle angsten de angstige verwachting zo duidelijk. Cliënten komen niet veel verder dan “ik ben gewoon bang” of geven aan dat ze heel goed weten dat hun angst irreëel is en dus ook niet verwachten dat een exposure oefening mis zal gaan. In het artikel waar deze blog op gebaseerd is wordt als tip gegeven om dan te focussen op de angst voor emotioneel controle verlies. Wat zou er kunnen gebeuren als de angst heel erg wordt? Dit is vaak een goede oplossing, maar ook hiervoor geldt dat mensen soms geen angstige verwachting kunnen formuleren. Dit probleem speelt vooral een grote rol bij mensen met een dwangstoornis bij wie ook vaak exposure wordt toegepast. Onderzoeken laten zien dat ongeveer 40% van hen geen angstige verwachting kan verwoorden. Doorvragen op deze verwachting is niet alleen irritant maar kan zelfs schadelijk zijn omdat de cliënt het idee krijgt dat er dan wel iets mis zou moeten kunnen gaan, ook al verwacht iemand dit zelf niet. Menno Oosterhoff wees eerder al eens op dit risico in zijn boek “Vals Alarm.” Mogelijk is exposure volgens het model van verwachtingsleren voor deze mensen dus minder geschikt.

Het uitvragen van de angstige verwachting probleem 2: vertraging

Hoewel niet per se een probleem van het model zelf, zien we in de praktijk wel het volgende gebeuren; er komt zoveel nadruk te liggen op het correct uitvragen van de angstige verwachting dat een exposure oefening een hele onderneming wordt met veel gepraat er omheen. Naar onze indruk gaat dit regelmatig ten koste van het herhaald en veel oefenen. Op een bepaald moment is wel duidelijk waar de cliënt mee moet oefenen en moet dit vooral vaak herhaald worden en gevarieerd. Steeds weer vooraf en achteraf stilstaan bij de angstige verwachtingen kan dit in de weg staan. Nogmaals, dit hoeft niet, maar het gebeurt wel.

Blijven leren

De bovenstaande knelpunten zijn voorbeelden uit de praktijk, we hebben er geen onderzoek naar gedaan. Het lijkt ons een goed idee dat dit wel gaat gebeuren. Het model van verwachtingsleren is namelijk ontwikkeld in het lab. Het is een sterk model met een goede onderbouwing, maar mogelijk zijn er in de praktijk van de hulpverlening – voor sommige groepen mensen – toch aanpassingen nodig. Verder onderzoek kan het helpen om dit duidelijk te krijgen. Binnenkort plaatsen we op deze site formulieren die je kunt gebruiken bij toepassing van exposure volgens het model van verwachtingsleren. Wij blijven graag verder leren hoe je mensen met angst goed kunt helpen. Heb jij ook ervaringen met exposure die je hier wilt delen? Wij zijn benieuwd! Wil je onze blogs blijven volgen en bericht krijgen als we nieuw materiaal op onze site plaatsen, schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.

Heleen Vermeulen, CGW, Marina de Wolfcentrum

Vincent van Bruggen, GZ psycholoog, Mindfit

Thanks Oliver Cole for sharing the picture on Unsplash!